W ubiegłym roku minęło 150 lat od opublikowania przez Karola Marksa pierwszego tomu „Kapitału”, w obecnym – minie dwusetna rocznica urodzin Marksa. Jednak to nie (tylko) okoliczności rocznicowe skłaniają redakcję PF-L do poświęcenia myśli Marksa odrębnego numeru.

            Stosunkowo rzadko się zdarza, by myśl dziewiętnastowiecznego autora z biegiem czasu zyskiwała na aktualności. Tymczasem ramy analiz Marksa właśnie na naszych oczach się urzeczywistniają – wraz z domykaniem się rynku światowego. Marks doczekał się już wielu krytyk, z bardzo różnych pozycji. Wiele z nich jednak absolutyzowało swoją własną teraźniejszość i znajdowało oparcie w procesach i zjawiskach, które same z perspektywy kilku dziesięcioleci okazały się nietrwałe i ulotne. (Dobrym przykładem może być chociażby książka Klasy i konflikt klasowy w społeczeństwie przemysłowym Dahrendorfa). Zapewne w wielu szczegółowych punktach współczesne społeczeństwa różnią się od analizowanych przez Marksa, sądzimy jednak, że warto dziś stawiać pytania o napięcie między kapitałem a pracą czy też o samą logikę akumulacji kapitału – zwłaszcza że jesteśmy świadkami rosnących nierówności i demontażu osłon socjalnych.

Oczekujemy zarówno tekstów o charakterze bardziej historyczno-filozoficznym, jak i konfrontujących myśl Marksa z naszą aktualnością.

            Biorąc pod uwagę profil czasopisma, zachęcamy także do wycieczek na pole literatury – mile widziane będą analizy literackich ilustracji problemów nierówności, wyzysku, ideologii.

Sugerowane problemy i zagadnienia:

• Proletariat a prekariat
• Akumulacja pierwotna czy akumulacje pierwotne?
• Marksowska analiza akumulacji a finansjalizacja kapitału
• Wymiary nierówności
• Marksowskie wątki w literaturze

Kalendarz:

Nadsyłanie tekstów: 1.10.2018

Publikacja: wstępny termin – pierwszy kwartał 2019

Zasady przygotowywania tekstów do druku

Redaktor tomu: dr Aleksander Zbrzezny (a.zbrzezny@uw.edu.pl).

Urodził się 7 listopada 1942 r. w Kownacinku pod Szczuczynem. Ukończył Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Warszawskiego oraz studium krytyki filmowej PWST w Łodzi. Stopień doktora nauk humanistycznych uzyskał za rozprawę Czas, poznanie metafizyki w doktrynie filozoficznej Henri Bergsona. Debiutował w 1963 r. jako krytyk filmowy na łamach tygodnika „Ekran”. Recenzent „Kultury” (Warszawa), asystent na UW w Katedrze Historii Filozofii Nowożytnej i Polskiej. We "Współczesności" w latach 1967-1971 - kierownik działu krytyki literackiej. Na skutek wydarzeń marcowych ‘68 usunięty z UW. Był kierownikiem działu eseistyki, recenzji i informacji „Literatury na Świecie”, wykładowcą literatury powszechnej w PWST, felietonistą tygodnika „Film” oraz redaktorem Biblioteki Myśli Współczesnej w PIW. Współzałożyciel miesięcznika „Meritum”. W 1981 powraca jako adiunkt na UW w Zakładzie Historii Filozofii Nowożytnej. W latach 90. wykładowca filozofii w PWST w Warszawie i w PWSFTViT w Łodzi. Od 1998 wykładowca na ASP w Warszawie. Pełnił (zamiennie z prof. Markiem J. Siemkiem) funkcję przewodniczącego i zastępcy przewodniczącego Rady Programowej kwartalnika „Przegląd Filozoficzno-Literacki”. Opublikował powieść Reguły gry (1987; 1991) oraz wiele przekładów, w tym książki Bronisława Baczki Hiob, mój przyjaciel. Obietnice szczęścia i nieuchronność zła (2001). Współautor antologii Nihilizm: dzieje, recepcja, prognozy (2001). Współredaktor numerów specjalnych „Przeglądu Filozoficzno-Literackiego”, dedykowanych wybitnym przedstawicielom tzw. warszawskiej szkoły historii idei: Kołakowski (2007), Baczko (2009), Adam Sikora (2013, w przygotowaniu). Uczeń Bronisława Baczki. Wierny swemu Mistrzowi i sobie. Mistrz dla wielu. Przyjaciel, jakich mało.

Szanowny Panie Profesorze!

Szanowni Państwo!

Numer specjalny kwartalnika „Przegląd Filozoficzno-Literacki” dedykowany Profesorowi Jerzemu Szackiemu powstawał nieco ponad rok. Planowany był, o czym wspomniał prof. Andrzej Gniazdowski, jako jeden z tomów wydobywających zasługi luminarzy polskiej humanistyki, a w szczególności kręgu osób tworzących tzw. warszawską szkołę historii idei lub z nią w bardziej lub mniej ścisły sposób związanych. Przypomnę, że w roku 2007 wydaliśmy tom dla Leszka Kołakowskiego, rok później - dla Barbary Skargi, w dalszej kolejności - dla Bronisława Baczki i ostatnio - dla Andrzeja Walickiego. Zapowiedzią cyklu tomów uznaniowych mógł być numer tematyczny - dla Marka J. Siemka, z tego samego roku co tom dla Kołakowskiego.

Szczęśliwie tom dla Profesora Szackiego włączony został do projektu Warszawska Szkoła Historii Idei i jej znaczenie dla polskiej humanistyki, co z jednej strony potwierdza główną okoliczność, stojącą u podstaw dotychczasowej praktyki wydawania tomów uznaniowych, z drugiej zaś - pozwala odejść od formuły tomów przygotowywanych w związku z konkretnym jubileuszem czy ze względu na inne uniwersyteckie święta, jak doktorat honoris causa bądź odnowienie doktoratu.

W centrum zainteresowania stoi postać Profesora Szackiego, Jego dorobek i ogromny wpływ, jaki wywiera na swoich współpracowników, uczniów i przyjaciół.

To, iż po ponad roku przygotowań tom się ukazał, jest zasługą Autorów, których nie sposób tu wymienić, bo lista jest długa i obejmuje około 50 nazwisk. Bez nich nie udało by się nam, czyli profesorom Witoldowi Morawskiemu, Andrzejowi Kołakowskiemu i Andrzejowi Waśkiewiczowi oraz mojej skromnej nieprofesorskiej osobie zapełnić 740 stron publikacji. Jako redaktorzy prowadzący numeru nie tylko zebraliśmy wszystkie teksty, ale i przygotowaliśmy je do druku. Jak zwykle świetnie spisał się nasz grafik, Mirosław Ryszard Makowski, który na okładce nakreślił kilka figur - stoją one na niewidocznej dla oka szachownicy, a my trudzimy się nad rozwikłaniem sensu przypisania do nich pojęć-kluczy. Taką zagadką mogą być też zamieszczone w numerze prace bardzo młodego artysty - Jeremiasza Popiela. Tom otrzymał dofinansowanie ministerialne w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.

Obok rozpraw dedykowanych Profesorowi Szackiemu, tom ten zbiera także publikowane w ostatnich latach, lecz rozproszone dotąd, teksty poświęcone twórczości Profesora, a edycję uzupełniają dokumenty uroczystego odnowienia doktoratu Profesora w Uniwersytecie Warszawskim oraz bibliografia Jego publikacji.

Nie zabrakło w tym tomie prawdziwych perełek. Jest list Niny Assorodobraj-Kuli do Stanisława Ossowskiego z 7 listopada 1957 roku w sprawie miejsca historii myśli społecznej w programie studiów socjologicznych, który do druku podał i opracował syn Niny Assorodobraj, prof. Marcin Kula, w swoim czasie słuchacz wykładów Profesora Szackiego. Jest też tekst Andrzeja Kołakowskiego Struktura a historia, napisany wczesną jesienią 1967 roku dla redakcji kwartalnika „Studia Filozoficzne”, będący recenzją zbioru prezentującego dorobek konferencji, na której spotkali się warszawscy strukturaliści i warszawscy historycy idei.

Jak zaznacza autor we współczesnym komentarzu do tego tekstu, Maria Janion wydobyła stanowisko metodologiczne warszawskich historyków idei i uznała za wzorcowe dla swoich badań, proklamując poniekąd istnienie warszawskiej szkoły historii idei. Późną wiosną 1968 roku Jerzy Szacki jako członek zespołu redakcyjnego „Studiów Filozoficznych” odbył z autorem rozmowę, podczas której pokazał mu jego tekst z zaznaczeniami zastrzeżeń radykalnie zaostrzonej cenzury i wyraził opinię, że ich uwzględnienie całkowicie rozbijałoby tekst. Zasugerował wycofanie tekstu z publikacji, co też, jak podkreśla autor, nastąpiło.

Nie brak w tomie i innych, znakomitych świadectw. Tylko hasłowo i w wielkim skrócie można wywołać główne tematy, podejmowane przez Autorów. „Rozumny ład”, marksizm, „socjologia otwarta” i „socjologia sceptyczna”, demokracja, liberalizm, rewolucja, losy Polskiego Towarzystwa Socjologicznego, warszawska szkoła historyków idei, transformacja ustrojowa, naród. I pojawia się cały krąg inspiracji: wolność jednostki a suwerenność ludu, muzea historyczne, kulturalizm, paradoksy konstytucyjnych zapożyczeń, Gottfried Benn jako zaangażowany intelektualista, recepcja myśli Georga Simmla, sylwetka Kazimierza Kelles-Krauza oraz wiele innych wątków.

Cieszy, że ten tom się ukazał i że mogę go Panu Profesorowi wręczyć w imieniu redaktorów i nas wszystkich z wyrazami uznania dla Pańskiej ogromnej pracy i życzeniami wszelkiej pomyślności.

Instytut Filozofii i Socjologii PAN oraz Wydział Filozofii i Socjologii UW we współpracy z Archiwum Warszawskiej Szkoły Historii Idei zapraszają na debatę CZY KOŁAKOWSKI MOŻE BYĆ ZBAWIONY (hic et nunc)?

Głos zabiorą: 

• prof. Jerzy Szacki
• prof. Andrzej Mencwel
• dr Maciej Gdula
• dr Ewa Majewska
• dr Jerzy Niecikowski

prowadzenie: dr Katarzyna Kasia

/ termin:

26. X. 2012 r. (piątek)

godz. 17.30 - 20.00

/ miejsce:

Uniwersytet Warszawski, gmach starego BUWu, sala 205

spotkanie z udziałem członków redakcji warszawskich czasopism filozoficznych

pod patronatem Biblioteki Narodowej, Wydziału Stosowanych Nauk Społecznych UW, Instytutu Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską

/ patroni medialni: JEDYNKA Polskie Radio, Przegląd Filozoficzno - Literacki, Kultura Liberalna

Jury konkursu w składzie: Stanisław Gromadzki (przewodniczący), Krzysztof Łapiński, Paweł Mościcki, Robert Papieski i Radosław Romaniuk ogłoszonego na łamach „Przeglądu Filozoficzno-Literackiego”
we wrześniu 2003 roku przyznało I nagrodę Panu Jerzemu Konradowi Bobrykowi za pracę Przemiana stypendysty Witolda G. (bricollage transdyscyplinarny) w kategorii pierwszej (nowela, opowiadanie, dramat).

W kategorii drugiej (esej krytyczno-literacki albo rozprawa filozoficzna bądź literaturoznawcza) nagrody nie przyznano.

Nagrodę pieniężną w wysokości 1.000,00 zł brutto (słownie: jeden tysiąc złotych brutto) ufundowała Fundacja Kultury w ramach Roku Gombrowicza 2004.Zwycięzcy gratulujemy!

Dnia 6 maja 2013 w Sali Senatu Uniwersytetu Warszawskiego odbyła się uroczystość poświęcona profesorowi Jerzemu Szackiemu, podczas której uroczyście wręczono Mu numer specjalny „Przeglądu Filozoficzno-Literackiego” i wznowienie „Kontrrewolucyjnych paradoksów”.