Spór o Jana Zamoyskiego w dobie Sejmu Czteroletniego

Abstrakt

Artykuł dotyczy broszury z okresu Sejmu Czteroletniego: Obrona Jana Zamoyskiego kanclerza y hetmana w. kor, Zamość 1790, autorstwa Joachima Owidzkiego (przypisywana również Michałowi Czackiemu). Stanowi ona polemikę jej autora z Hugonem Kołłątajem, który zaatakował Jana Zamoyskiego w kilku swych pismach z okresu Sejmu Czteroletniego. Po drugiej stronie barykady stał przy Owidzkim Stanisław Staszic, obydwaj związani z osobą i rodziną Andrzeja Zamoyskiego, kanclerza wielkiego koronnego (1764-1767), ordynata. Broszura Owidzkiego miała prawdopodobnie na celu ochronić Ordynację Zamojską przed sejmowymi planami znacznego jej obciążenia na rzecz organizacji wojska. Jednakże zarysowany w artykule spór o Jana Zamojskiego pomiędzy Kołłątajem a Staszicem miał wymiar znacznie szerszy, gdyż kanclerz i hetman wielki koronny to tylko pretekst do toczonej aktualnie debaty politycznej o kształt reform w państwie. Każdy z nich modelował tę znaczącą postać naszych dziejów w sposób odpowiadający własnej wizji ratowania upadającej Rzeczypospolitej.