Fausta Socyna Explicatio primae partis primi capitis Euangelii Ioannis i egzegeza erazmiańska

Abstrakt

Ta skrócona nieco polska wersja artykułu, opublikowanego wiele lat temu po francusku (pod tytułem La ‘Brevis explicatio’ de Fauste Socin et l’exégèse d’Erasme) w Movimenti ereticali in Italia e in Polonia nei secoli XVI e XVII. Convegno italo-polacco 22-24 settembre 1971, Firenze 1974, konstatuje, owszem, podobieństwa, ale przede wszystkim różnice w metodzie egzegetycznej każdego z dwu wymienionych w tytule komentatorów Biblii. Erazm, filolog, dla którego najważniejszy był autentyczny historycznie tekst Biblii, którego odtworzenie jest zadaniem egzegety, za cele jego lektury uznaje nie tylko jego rozumienie, ale też jego etycznie nacechowane przeżywanie, przyjmując zarazem ograniczoną tylko zdolność ludzkiego rozumu wobec zawartej w tekstach biblijnych tajemnicy. Socyn jest radykalnym racjonalistą, przyjmuje, że cała treść Słowa Bożego dostępna jest ludzkiej zdolności rozumienia, a zadaniem komentatora Biblii jest tylko treść tę z niej wydobyć, mniej natomiast interesuje Socyna autentyczna historycznie postać tekstu, co do której jest przekonany, że istotnym zniekształceniom z biegiem czasu nie uległa. Postawa Erazma jako egzegety jest postawą renesansowego humanisty, postawa Socyna przypomina raczej postawę scholastyków, z późnego zwłaszcza okresu średniowiecza. Słowa klucze: Faust Socyn, Erazm, egzegeza, Biblia