„Wyobraź sobie grę językową…”, czyli o pożytkach z wyobraźni w antropologii słowa

Abstrakt

Szkic stanowi próbę zastosowania pojęcia „wyobraźni antropologicznej”, w rozumieniu przedstawionym przez Andrzeja Mencwela w książce pod takim właśnie tytułem, do rekonstrukcji dynamiki myśli Ludwiga Wittgensteina, zwłaszcza kształtowania się jego „późnej” filozofii. Kluczowym impulsem rozwoju tej myśli, układającej się w strukturę obrzędu przejścia, była „inicjacja antropologiczna”, mająca źródło w okresie porzucenia przez myśliciela działalności akademickiej na rzecz „prostego” życia. Dzięki niej uzyskał wgląd w kulturowy wymiar zjawisk językowych, opartych na użyciach i funkcjach języka odbiegających od „przekazywania myśli”, i uznał potrzebę wprowadzenia do filozofii perspektywy antropologicznej. W konsekwencji podjął analizę rozmaitych „gier językowych”, wyprowadzając z niej przesłanki krytyki koncepcji języka jako dyskursu autonomicznego. W dociekaniach tych odwoływał się właśnie do wyobraźni antropologicznej, rozumianej przede wszystkim jako instrument poznania teoretycznego. Strategia ta, wykorzystująca swego rodzaju „logikę kultury”, pozwoliła mu wykroczyć poza przyjęte standardy poznawcze i stworzyć podejście otwarte na zróżnicowanie kulturowe rzeczywistości, zwłaszcza języka. Tak interpretowana myśl Wittgensteina przygotowała grunt dla antropologii słowa, współczesnej perspektywy badania języka jako zjawiska kulturowego.