Enneady Plotyna: krytyka Platońskiej koncepcji sztuki (przeł. M. Murawska)

Abstrakt

Według Platona poezja i malarstwo należą do „sztuk mimetycznych”. Malarz nie naśladuje i nie przedstawia samej istoty przedmiotów, która jest Ideą. Namalowane łóżko jest według niego tylko naśladownictwem naśladownictwa, a więc łóżko przedstawione przez malarza jest „oddalone od natury aż o trzy stopnie”. Uważa się dzisiaj, że artysta, na podobieństwo Boga, tworzy nowy świat, wywodząc go z własnej wyobraźni. W koncepcji Platona przeciwnie, wyłącznie Bóg jest prawdziwym twórcą. Plotyn twierdzi z kolei, że nie można lekceważyć lub potępiać sztuk pod pretekstem, że tylko naśladują niedoskonałą przecież naturę. Dokonuje tutaj całkowitego odwrócenia Platońskiego schematu. W jego koncepcji to sztuka przewyższa naturę. Plotyn, który ze swej strony krytykował Platońską krytykę sztuk mimetycznych, uznaje natomiast, że artysta może dotrzeć do boskich i intelligibilnych przyczyn, że może uczynić widzialnym same wzorce rzeczy. Sztuka figuratywna portretów Fajumskich, tak jak sztuka bizantyjska, znajdowałaby więc pewien oddźwięk w metafizyce Plotyna, podczas gdy sztuka abstrakcyjna odzwierciedlałaby jego metanoetykę, która wykłada bezforemne Jedno i nadaje wartość nieświadomemu działaniu w twórczości artystycznej.