O prawie i sprawiedliwości w pozalokalnym sensie (wokół Pascala i Levinasa)

Abstrakt

W artykule konfrontuje się Pascalowską i Levinasowską refleksję na temat sprawiedliwości. Obydwu autorom wspólne jest przekonanie o tym, iż nie sposób sprowadzić sprawiedliwości do jakkolwiek ustanowionego porządku prawnego. Ten bowiem odznacza się lokalnością i partykularyzmem. Sprawiedliwość w sensie pozalokalnym, tzw. prawdziwa sprawiedliwość, wykracza poza istniejący porządek i obowiązujące prawa. Według Levinasa, kwestionowanie, a nawet rozbijanie subiektywnie niesprawiedliwego porządku w imię „metafizycznego pragnienia” może służyć ograniczeniu, choć nigdy wyeliminowaniu, niesprawiedliwości. Pascal jest natomiast skłonny twierdzić, że pojęcie sprawiedliwości nie ma żadnej pozytywnej treści, toteż słuszne i prawdziwie rozumne jest „mamienie ludzi”, polegające nie na podważeniu istniejącego porządku, lecz wpajaniu przekonania, że sprawiedliwy jest obowiązujący status quo. Jednocześnie jednak Pascal mówić będzie o niezwykle rzadkiej i niepewnej, pozarozumowej intuicji sprawiedliwości, danej wybranym w akcie niezasłużonej Bożej łaski.