O sztuce z punktu widzenia naturalisty

Abstrakt

Esej jest próbą zmierzenia się z osobliwym stanem rzeczy we współczesnej estetyce. Z jednej strony jej nurt postoświeceniowy (tzw. estetyka humanistyczna) odchodzi coraz bardziej od koncepcji uniwersalności sztuki (Arthur C. Danto), z drugiej strony mamy do czynienia z gwałtownym rozwojem neuroestetyki, która podchodzi do zagadnień percepcji sztuki wykorzystując paradygmat neuronauki, gdzie założenie o uniwersalności doznań jest niezbywalne. Coraz częściej pojawiają się jednak głosy proponujące zupełnie nowe sposoby analizy działalności artystycznej. Jedną z nich jest ewolucjonistyczna koncepcja sztuki zaproponowana przez Denisa Duttona (The Art Instinct) - autor utrzymuje, że jako gatunek wyposażeni jesteśmy w instynkt sztuki, który jest uniwersalny dla wszystkich Homo sapiens. Sztuka może być pochodną i narzędziem doboru płciowego, pojawia się ona spontanicznie we wszystkich kulturach od początku dziejów, należy ją zatem rozumieć jako rodzaj odrębnej adaptacji (a nie jako produkt uboczny adaptacji). Wydaje się, że w tym świetle warto przypomnieć współczesne badania fenomenu kreatywności (Deana Simontona), zastanowić się nad lepszym zrozumieniem tego, co „artystyczne", i tego, co „naukowe" w naszej cywilizacji. O sztuce da się pomyśleć w naturalistyczny sposób - takie podejście otwiera nie tylko nowe perspektywy dla jej właściwego zrozumienia, ale również rehabilituje jej znaczenie w kontekście przetrwania naszego predestynowanego do twórczości gatunku.