Jak został zrobiony termin „zrobiony”? Na marginesie malarstwa analitycznego Pawła Fiłonowa

Abstrakt

Artykuł, którego zasadniczym celem metodologicznym jest wprowadzenie do niemej historii idei zasad pracy filologa, wzoruje się na rosyjskiej hermeneutyce filologicznej i niemieckiej semantyce historycznej i zmierza do wypracowania projektu filologii kulturowej. Koncentruje się na jednym przypadku - na terminie sdiełannost', rozpowszechnionym w różnych dziedzinach rosyjskich studiów nad literaturą i sztuką od 1. dziesięciolecia XX wieku, dziś jednak wiązanym wyłącznie z futuryzmem i produktywizmem, a w teorii literatury - z rosyjską szkołą formalną. W rekonstrukcji założeń teoretycznych malarstwa Pawła Fiłonowa, które legły u podstaw jego twórczości artystycznej, pracy organizacyjnej i dydaktycznej, wykazuje, jak radykalnie odmienny sens od przyjmowanego dzisiaj nadawał on temu terminowi. Analizowany przypadek - jeden z serii podobnych - z jednej strony potwierdza powszechne prawo transformacji znaczenia pojęć funkcjonujących w historii intelektualnej, z drugiej zaś sygnalizuje, że proces ich redukcji rozszerzeń i przesunięć nie przebiegał bezinteresownie. Postulowana filologia kulturowa winna wydobywać jego ideologiczne cele zarówno w kontekście macierzystym, jak i w długim trwaniu.