List o nihilizmie (przeł. S. Gromadzki)

Friedrich Heinrich Jacobi

O autorze

Friedrich Heinrich Jacobi
Niemcy

Friedrich Heinrich Jacobi, ur. 25 stycznia 1743 r. w Düsseldorfie, zm. 10 marca 1819 r. w Monachium; kupiec, następnie urzędnik, prywatnie trudniący się filozofią i literaturą; reprezentant okresu Sturm und Drang, prekursor niemieckiego romantyzmu. W 1805 r. przyjęty do nowo założonej Akademii Nauk w Monachium, której przewodniczącym był w latach 1807-1812. Znany przede wszystkim dzięki rozpętanemu sporowi o panteizm (Über die Lehre des Spinoza, in Briefen an den Herrn Moses Mendelssohn, 1785) oraz dzięki krytyce Kanta. Osobiście zetknął się m.in. z J. W. Goethem, J. G. Hamannem, J. G. Herderem i C. M. Wielandem.

W odróżnieniu od Kanta i J. G. Fichtego reprezentuje realizm, antyidealistyczny i wymierzony przeciwko systematycznej filozofii, który pod względem teoriopoznawczym opiera się na bezpośrednim uczuciu i pewności wiary (tzw. “filozofia wiary i uczucia”). W dziejach filozofii znaczący poprzez immanentny zarzut przeciw – jak ją nazywa –Affektionstheorie Kanta (David Hume über den Glauben, oder Idealismus und Realismus. Ein Gespräch,Breslau 1787). Zarzuca Kantowi, iż ten w sposób nieuprawniony przenosi stosunek przyczyny i skutku na pozornie transcendentny stosunek rzeczy w sobie i zjawiska (do owego zarzutu, być może znając zarzut Jacobiego, odnosi się Kant w przedmowie do wyd. 2 Krytyki czystego rozumu). Z domniemanej wewnętrznej sprzeczności zasad Kantowskich wyciąga konsekwencję dla swojej filozofii w postaci zniesienia rozdziału na rzecz w sobie i zjawisko, a poprzez ich połączenie i oparcie na G. W. Leibnizu – konsekwencję w postaci zniesienia podstawowej różnicy pomiędzy zmysłowością i rozsądkiem, odwołując się przy tym do pewności bezpośredniej [unmittelbare Gewißheit] poznania zmysłowego i ponadzmysłowego. Owa pewność zostaje zapewniona tylko poprzez wiarę, nie zaś racjonalnie. Filozofia, która jest ukierunkowana rozsądkowo, z konieczności ma kończyć się na spinozyzmie. W swej teoriopoznawczo-realistycznej koncepcji odwołuje się do Hume’a. Zdolność ponadzmysłowego ujęcia całości nazywa rozumem (rozprawaUeber das Unternehmen des Kriticismus, die Vernunft zu Verstande zu bringen, und der Philosophie überhaupt eine neue Absicht zu geben, w: Beyträge zur leichtern Uebersicht des Zustandes der Philosophie beym Anfange des 19. Jahrhunderts, ed. C. L. Reinhold, III, Hamburg 1802, 1-110; Werke III [1816], 59-195).

Z zainteresowań literackich wyrosły powieści w listach Eduard Allwills Papiere (wersja późniejsza Eduard Allwills Briefsammlung, Königsberg 1792, Leipzig 1826) i Woldemar. Eine Seltenheit aus der Naturgeschichte (Leipzig 1779).

Narzędzia tekstowe