Ontologia pojednania

Abstrakt

W artykule rozważam moralne i ontologiczne warunki skutecznego pojednania Odróżniam autentyczne pojednanie od świadomego kształtowania wzajemnych stosunków w przyszłości. Pojednanie musi cechować głęboki pod względem treści oraz moralnie satysfakcjonujący związek ze złem, które się pojednania domaga. Pojednanie musi się opierać na wzajemnym przebaczeniu, co z kolei wymaga ujawnienia prawdy o zaistniałym złu. Ta zależność jest przyczyną aporii – pojednanie jest skuteczne, jeśli opiera się na pełnej świadomości zła, co z kolei czyni pojednanie trudnym do osiągnięcia. Nie sądzę, by dało się usunąć tę aporię, lecz można przyjąć właściwą postawę w jej obliczu. Tę postawę streszczam w trzech tezach:
(1) Przebaczenie jest w istocie aktem obietnicy; (2) Przebaczenie wymaga ponawiania, ponieważ warunki doskonałego przebaczenia są praktycznie niemożliwe do spełnienia; (3) Pojednaniu musi towarzyszyć zarówno
pewna doza autoironii, jak mężnego zdecydowania w obliczu moralnej niepewności.