Między wiecznością i czasem

Abstrakt

Opozycję wieczności i czasu Mickiewicz niekiedy próbował rozwiązać poprzez eliminację jednego z jej członów. Dowodził wówczas, iż czas jest pozorem, że nie posiada on ontologicznego ugruntowania, a jedynym jego źródłem jest ulotny świat ludzkich przeżyć. Częściej jednak dążył do uzgodnienia obydwu członów tej opozycji. Traktował wówczas czas jako konieczne ogniwo pomiędzy dwoma biegunami wieczności. Tak zaś historyczne losy świata zostały wpisane w dzieje Absolutu, stanowiąc prawomocne ogniwo Jego drogi ku całkowitemu spełnieniu. Inna sprawa, że ów pomysł „wielkiego uzgodnienia” pozostał jedynie rozwiniętą sugestią. Tym bardziej, iż poetę niekiedy nawiedzała myśl, że ani natura człowieka, ani nawet Stwórcy, nie jest dla nich samych – zarówno więc dla człowieka, jak i dla Boga – całkowicie przejrzysta.