Z dziejów megalomanii narodowej

Abstrakt

W artykule autor przedstawia zarys kuriozalnych koncepcji Wojciecha Dembołęckiego, zawartych w jego traktacie Wywód jedynowłasnego państwa świata... To XVII-wieczne dzieło może być, jego zdaniem, uznane za szczytowe „osiągnięcie” polskiej megalomanii narodowej. Jest przy tym, jak twierdzi, zjawiskiem wyjątkowym nie tylko w literaturze polskiej, ale i światowej. Tezy Dembołęckiego, stanowiące wyraz jego osobliwej inwencji, spotkały się z krytyką współczesnych. Krytyka ta dotyczyła jednak głównie megalomańskich przerostów w koncepcjach Dembołęckiego, nadużywania świadectw historycznych i cytatów biblijnych bezceremonialnie dopasowanych do własnych tez oraz łamańców etymologicznych. Same historiozoficzne koncepcje autora Wywodu... mieściły się już znakomicie w horyzontach umysłowych świadomości potocznej, także warstw wykształconych; i to nie tylko w Polsce.