Warianty rewolucyjnego narodnictwa

Abstrakt

W artykule staram się pokazać, iż decydująca o kształcie rewolucyjnego narodnictwa (lat 60. i 70. XIX wieku) teoria o szczególnym miejscu i roli inteligencji w przekształceniu społeczeństwa rosyjskiego, była na tyle ogólna, iż stwarzała możliwość różnych konkretyzacji, różnego rozłożenia akcentów pomiędzy poszczególnymi elementami opisywanego społeczeństwa, szczególnie na linii inteligencja – masy ludowe. Uznanie inspirującej roli inteligencji nie musiało prowadzić do twierdzeń o jej roli decydującej. Znajdujemy więc w ramach rewolucyjnego narodnictwa teorie o różnych odcieniach, często nawet przeczące sobie w rozwiązywaniu poszczególnych problemów. Sprowadzają się one, moim zdaniem, do trzech zasadniczych wariantów: koncepcji Bakunina, Ławrowa i Tkaczowa, które krótko omawiam.