Antyk grecki, antropologia i wyobraźnia

Abstrakt

Autor rozważa znaczenie pojęcia „antropologia historyczna" w odniesieniu do antyku greckiego zwracając uwagę na stosowany od czasów Louisa Gerneta (1882-1962) termin „antropologia starożytnej Grecji". Uczeni zajmujący się dziś kulturą Grecji starożytnej często odwołują się do tego pojęcia. Powstaje pytanie, czym różni się podejście antropologiczne od klasycznej metody historycznej czy filologicznej stosowanej w badaniach nad antykiem greckim. Krótki przegląd historii badań prowadzi do wniosku, że zainteresowanie materiałem etnologicznym pojawiło się bardzo wcześnie wśród znawców antyku, którzy poza tym mieli wzór w postaci dzieła Herodota. Ten historyk interesował się bowiem w takim samym stopniu ludami barbarzyńskimi, jak i Grekami, a zajmowały go przede wszystkim obyczaje i sposób życia wszystkich znanych mu ludów. W swoim badaniu Herodot starał się zrozumieć odrębność i specyfikę poszczególnych opisywanych społeczeństw, unikając wartościowania i doceniając osiągnięcia tak cywilizowanych Greków, jak i „dzikich" plemion jak Scytowie. Istota metody antropologicznej w odniesieniu do kultury starożytnej Grecji nie leży jednak w stosowaniu analizy porównawczej, lecz w dążeniu do zrozumienia inności Greków badanych tak, jak etnolog bada interesującą go społeczność stosując opis uczestniczący. Oznacza to, w przeciwieństwie do klasycznej metody historyczno-filologicznej, że należy dążyć do zrozumienia całości zachowań i postaw społecznych, łącząc z sobą poszczególne dziedziny życia społecznego, zwykle traktowane w badaniu historycznym oddzielnie. Kultura grecka jest jednak kulturą martwą, należy do przeszłości i badacz nie ma możliwości przebywać jak etnolog pośród badanych. Aby być antropologiem badającym społeczeństwa przeszłości, należy posługiwać się wyobraźnią antropologiczną, dzięki której można je lepiej poznać.