Wartości moralne w systemie filozoficzno-religijnym socynian

Abstrakt

Autor artykułu zaczyna od zaprezentowania jednego z kluczowych poglądów socynian, zgodnie z którym człowiek może w absolutnie wolny sposób dokonywać wyborów moralnych. Wartości moralne mają charakter absolutny i samoistny. Następnie omówione zostaje stanowisko samego Socyna. Zdaniem Socyna, każdy człowiek potrafi odróżnić dobro od zła i Bóg docenia prawość, nawet jeśli dana cnotliwa osoba w Niego nie wierzy. Mamy pewien głos wewnętrzny, naturalną moralność. Socyn wyjaśnia także, jak pogodzić pojęcie cnoty z pojęciem bezinteresowności. Dochodzi do wniosku, że to miłość do cnoty i chęć wcielenia w życie zasad moralnych Jezusa jest tym, co pcha ludzi do realizacji prawd zawartych w Ewangelii. Motyw nagrody pojawia się, aby komuś, kto wszedł na dobrą drogę, łatwiej było na niej wytrwać i aby wzmocnić jego wiarę w tę drogę. Zaprezentowane zostaje także stanowisko ucznia Socyna, Jana Crella. Porównuje on naukę o cnocie u filozofów antycznych z nauką o cnocie chrześcijańskiej. Stawia tezę, że lepsza jest nie do końca doskonała cnota u większej liczby ludzi niż doskonała u nielicznych. Na koniec następuje porównanie dwóch odmiennych koncepcji Boga. Zgodnie ze stanowiskiem socynian, władza Boga nad śmiertelnikami ma pewne wyraźne granice, sam Bóg jest zaś władcą absolutnym, ale też praworządnym i całkowicie obliczalnym.