Kryzysy, katastrofy, klęski żywiołowe - niezbywalne cechy życia społecznego

Abstrakt

Tekst inspirowany rozważaniami Profesora Jerzego Szackiego analizuje społeczno-naukowe podejścia do kryzysów związane z badaniami empirycznymi. Przedmiotem rozważań są relacje między klęskami żywiołowymi i kryzysami o charakterze systemowym a długofalowymi zmianami społeczno-gospodarczymi. Podstawową kwestią jest pytanie: w jaki sposób - poczynając od XVI wieku - polski system społeczno-gospodarczy radził sobie z klęskami elementarnymi, wypadkami i katastrofami. Zdaniem wybitnych historyków gospodarczych - Franciszka Bujaka i Witolda Kuli - zarządzanie zdarzeniami kryzysowymi utrwalało strukturę instytucjonalną polskiego systemu społeczno-gospodarczego. Prowadziło do jego stabilizacji, przyczyniając się do osłabienia pozycji Polski na arenie międzynarodowej i jej upadku w XVIII wieku. Upadek ten, świadczący o głębokim kryzysie systemowym, nie stał się jednak „przedsionkiem totalnej i ostatecznej zagłady”. Ten historyczny fakt potwierdza przekonania Jerzego Szackiego, iż formułowane ostatnio niezwykle często zapowiedzi o czekającej nas niedługo ostatecznej katastrofie cywilizacyjnej, będącej końcem świata, „są co najwyżej efektowne”.