Smaragdus Europae. Śląskie wspólnoty pamięci a dyskursywna reprodukcja narodu polskiego

Abstrakt

Celem artykułu jest wyjaśnienie etnicznych i narodowościowych animozji i konfliktów w wymiarze symbolicznym na przykładzie konfliktów na Śląsku („Smaragdus Europae” - „szmaragd Europy” - jak go określił dolnośląski poeta Heinrich Mühlpfort). Na wstępie zdefiniowano podstawowe pojęcia: tradycja i dziedzictwo (nawiązując do ustaleń Jerzego Szackiego) oraz „wspólnota pamięci”. Następnie autor dyskutuje problem symbolicznych i dyskursywnych walk o reprodukcję grup narodowych i etnicznych. W artykule zdefiniowane zostały także historyczne, etnograficzne i socjologiczne granice Śląska. Przedmiotem analizy są następujące studia przypadków: (1) wspólnota pamięci „dziadka z Wehrmachtu” - polskich obywateli, których przodkowie służyli - dobrowolnie lub, częściej, na skutek lokalnych nacisków lub bezpośredniego przymusu - w armii III Rzeszy; (2) konfliktu o nazwę Hali Ludowej/Hali Stulecia (Jahrhunderthalle) we Wrocławiu; (3) pamięci o Zamku Piastów Śląskich i synagogi w Opolu. Autor proponuje, aby omówione walki symboliczne traktować jako konflikty o panowanie symboliczne nad terytorium (to znaczy walki o „domeny symboliczne”) - bardzo ważne dla reprodukcji narodowej tożsamości.