Wielka Emigracja o problemie swoistości kultury polskiej

Abstrakt

W niniejszym artykule zdaję sprawę z gorących debat, jakie miały miejsce w publicystyce Wielkiej Emigracji w latach 1832-1846. Przedstawiając wypowiedzi ich uczestników na temat rodzimości i obcości oraz przybliżając - zbieżny z tak zarysowaną opozycją - spór o to, co własne, narodowe versus powszechne czy europejskie w historii, ustroju społecznym i kulturze polskiej, dodaję zarazem własny komentarz. Atmosferę emigracyjnych dyskusji, angażującą przedstawicieli wszystkich najważniejszych stronnictw (Towarzystwo Demokratyczne Polskie, ugrupowanie Lelewela, obóz ks. Czartoryskiego), cechowały wzajemne, niekończące się oskarżenia o niepolski sposób myślenia i poleganie na cudzych doktrynach. Wraz z konfrontacją ze Wschodem, a konkretnie z Rosją, polemiści dokonywali radykalnej wolty: Polska była wówczas przedstawiana powszechnie jako przedmurze cywilizacji europejskiej i nośnik uniwersalnych wartości.