Modernizm(y) Europy Środkowej. Rekonesans

Abstrakt

Artykuł omawia najważniejsze zmiany związane z wprowadzeniem kategorii szeroko pojętego modernizmu w literaturoznawstwie polskim, czeskim i węgierskim w kontekście przemian w badaniach nad kulturą Wiednia 1900. Zdefiniowana w dwóch uzupełniających się perspektywach (largo i stricto sensu) kategoria modernizmu okazuje się przydatnym narzędziem do porównawczego przeglądu zmian w percepcji kultury XIX i XX wieku. Rozumiany jako epoka, bądź wręcz makroepoka, modernizm pozwala uchwycić kulturową refleksję o doświadczeniu nowoczesności, ukazując jednocześnie różnice w pojmowaniu dorobku ostatnich dwóch stuleci w poszczególnych krajach. W tym kontekście polskie przesunięcia periodyzacyjne wpisują się w proces rewizji tradycji literackiej Europy Środkowej. Począwszy od „wygnania” modernizmu w imię ideałów marskistowskich, przez badania nad tą kulturą służące (post)strukturalistom za „schronienie” w pozaideologicznej, autonomicznie pojętej twórczości, aż po odrodzenie refleksji nad modernizmem po roku 1989 i związane z nim podziały – stopniowo wyłania się możliwość refleksji nad nowoczesnością w wymiarze środkowoeuropejskim.