Potrząsnąć Opatrznością (przeł. J. Niecikowski)

Abstrakt

Dla Oświecenia, w połowie XVIII w., znamienne jest ujmowanie przyrody w kategoriach ładu fizyczno-moralnego. Opatrzności przypada rola szczególna: gwarantuje ona ten porządek, ale zarazem jest jego prawom rygorystycznie podporządkowana. W tej perspektywie monstra i katastrofy naturalne, a więc przypadki, w których przyroda zdaje się przeczyć samej sobie i podważać swój racjonalny ład, budzą znaczne zainteresowanie i są nader poznawczo kłopotliwe. Trzęsienie ziemi, które 1 listopada 1755 r. nawiedziło Lizbonę, stało się okazją do burzliwych sporów. Esej omawia polemikę w tej sprawie między Wolterem i Rousseau oraz późniejsze stanowisko Condorceta.