Trzy pojęcia tradycji

Abstrakt

Artykuł zmierza do wyodrębnienia trzech zasadniczych rozumień „tradycji” występujących w naukach społecznych i humanistyce. Pierwsze można nazwać czynnościowym, uwaga zostaje bowiem skupiona na czynności przekazywania z pokolenia na pokolenie takich lub innych elementów kultury danej zbiorowości („tradycja” jako transmisja). Drugie („tradycja” jako dziedzictwo) można nazwać przedmiotowym, ośrodek uwagi przesuwa się bowiem z procesu przekazywania na to, co podlega przekazywaniu. Trzecie można określić jako podmiotowe, ponieważ głównym przedmiotem zainteresowania jest nie transmisja i nie dziedzictwo, lecz stosunek członków zbiorowości do przeszłości, afirmacja dziedzictwa lub jego negacja („tradycja” jako tradycja po prostu). Każde z tych rozumień pociąga za sobą wybór innych problemów badawczych. W wypadku trzeciego z nich sprawą centralną jest wyróżnienie tych składników dziedzictwa, które są przez członków zbiorowości lub jakąś ich część wartościowane dodatnio lub ujemnie ze względu na samo ich pochodzenie z przeszłości.