Polityczne aspekty Ksiąg trzech Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Abstrakt

Artykuł jest próbą egzemplifikacji tezy sformułowanej oprzez autora, że Frycz Modrzewski począwszy od pierwszego dziełka Lascius, sive de poena homicidii – za pośrednictwem którego pojawił się na arenie życia umysłowego Rzeczypospolitej – aż do ostatnich stron Sylvae, zamykających jego dorobek pisarski, ani na moment nie przestał być pisarzem politycznym. Cała jego działalnośc, w tym także i przede wszystkim jako teologa i reformatora Kościoła, podporządkowana była idei realizacji określonego w De Republica emendanda programu politycznego.

Taki punkt widzenia w odniesieniu do rozprawy Modrzewskiego Libri tres pozwala – zdaniem autora – uniknąć powszechnej w literaturze przedmiotu, a jałowej poznawczo pokusy traktowania jej jako próby opowiedzenia się teologa po jednej ze stron sporu doktrynalnego toczącego się w polskim kościele.

Mając na uwadze domniemaną polityczną inspirację tej rozprawy autor dowodzi, iż pogłębione w stosunku do wcześniej prezentowanych poglądy Modzrewskiego na wolność woli człowieka służą udokumentowaniu tezy – sprzecznej zarówno z ortodoksją kalwińską, jak i luterańską – głoszącą naturalną zdolność człowieka do osiągnięcia ludzkiego wymiaru doskonałości moralnej. A więc tezy potwierdzającej realność przedstawionego w De Republica emendanda programu reformy państwa za pośrednictwem odnowy moralnej społeczeństwa. Tę ostatnią miałaby wcielić w życie odpowiednio zreformowana instytucja Kościoła.