Historia jako kłopot czy wyzwanie? Kilka słów o środkowoeuropejskich potyczkach z czasem

Abstrakt

Autorka pragnie na przykładzie tekstów wybranych intelektualistów dotknąć problematyki ambiwalentnych postaw względem upływającego w Europie Środkowej czasu – jego jakże rwącego w tej części kontynentu XX-wiecznego nurtu. Dominującą perspektywę czeską współtworzą spojrzenia Vaclava Havla, Milana Kundery, Josefa Kroutvora czy Bohumila Hrabala. Wtórują im również głosy między innymi Imre Kertesza, Roberta Musila czy Bory Ćosicia. Podjęte rozważania wpisują się w egzystencjalne ujęcie jednostki jako „wrzuconej w czas” i krążą wokół centralnej alternatywy w sposobie ustosunkowania się względem Historii traktowanej jako przedmiot jednostkowego doświadczenia. Rozbieżność postaw (aktywistyczna w sferze polityki i bierna w przestrzeni kultury) środkowoeuropejskich intelektualistów wynika z oscylującego traktowania dziejów jako wyzwania bądź kłopotu. Indywidualny wymiar egzystencjalnego rozdarcia między historią-wyzwaniem i historią-kłopotem wiąże się też z płaszczyzną ponadjednostkową dotyczącą sposobu mówienia o środkowoeuropejskim doświadczeniu historycznym (ukierunkowana filozofia dziejów czy też hermeneutyczne błądzenie?).