„Bądź prawym człowiekiem (honeste vive)” – ale w jaki sposób? Rozwój prawa od despotyzmu do republiki według Kanta (przeł. A. Konarzewska, przekład przejrzał i poprawił J. Kloc-Konkołowicz)

Abstrakt

Kant dodał imperatyw kategoryczny „bądź człowiekiem prawym (honeste vive)” do Rechtslehre w Metafizyce moralności z 1797 r. w późniejszym okresie, oburzony na nieludzkie postępowanie despotów w Europie. Zwrócił się do obywateli, by przeszli z despotycznego stanu prawnego ujarzmienia do prawnego stanu republiki, w której żadna jednostka, zgodnie ze swoim obowiązkiem, nie może być zdegradowana jedynie do statusu środka. W ten sposób Kant przekroczył na dwa sposoby wprowadzone przez siebie wcześniej pojęcia prawa natury i prawa rozumu. Po pierwsze od tej pory to od samej jednostki pochodzi jej status istoty prawnej poprzez jej obowiązek do bycia nią właśnie. Po drugie uzupełnił podział na stan natury i stan obywatelski, zestawiając go z alternatywą despotii i republiki: „Exeundum est e statu despotico”. Kant nie wyjaśnia jednak, jak [nakaz ten] pogodzić z jednoczesnym odrzuceniem przez niego prawa do obywatelskiego nieposłuszeństwa. Możemy jednak mieć nadzieję, że historia natury będzie rozwijać się w kierunku republiki, w ten sposób pomagając jednostce w jej zabiegach o to, by być prawym człowiekiem.