Tropologiczna koncepcja groteski

Abstrakt

Monstrualność, brzydota, tajemniczość, fantastyczność, dziwaczność, mechaniczność – to elementy groteski opisywane przez wszystkich badaczy zajmujących się problematyką tej kategorii. Ich charakterystyki mówią jednak tylko o tym, jaka jest groteska, a więc ograniczają się do opisu jej cech definicyjnych jako kategorii estetycznej. Zdaje się, że brakuje w jej opisie ujęcia teoretycznego, pokazującego nie tyle to, jaka jest, ile to, w jaki sposób działa w literaturze. Dlatego niniejsza próba opisu skupia się na wydzieleniu mechanizmów, jakimi posługuje się groteska oraz pewnych zasad ich działania. W artykule wydzielone zostały takie mechanizmy, jak dezintegracja, deziluzja, deformacja i hybrydyzacja oraz szereg sposobów ich działania skupiający się na zasadach metafory, metonimii, synekdochy, konotacji i denotacji. Do ich egzemplifikacji wykorzystałam dzieło literackie z okresu Młodej Polski – Historie maniaków Romana Jaworskiego. To wszystko prowadzi do wyróżnienia formuły definicyjnej zbudowanej na podstawie metodologii opisu wykorzystanego przez Paula de Mana przy okazji opisu pojęcia ironii. Z pomocą jego metodologii możemy dokonać próby wyróżnienia tropologicznej koncepcji groteski, a zatem ujęcia jej jako reguły wykładalności figur retorycznych.